Özel eğitim sisteminin varlığı, başta biyolojik ve psikolojik sebepler olmak üzere, kişisel özellikleri ve eğitim düzeyindeki yeterlilikleri bakımından kendi yaş grubundan beklenilen davranış düzeyinden gözle görülür farklılıklar gösteren bireylerden kaynaklanır.
Burada ifade edilen “yetersizlik durumu” zedelenme, dış darbe ya da birtakım sapmalar neticesinde, bir insan için normal görülen bir etkinliğin ya da yapının önlenmesi, aşılamaması ya da sınırlandırılması durumudur. Aynı şekilde, burada belirtilen “engel:” ile de kişinin yetersizliği sebebinden kaynaklı olarak, içinde hayatını sürdürdüğü sürece, yaş, cins, sosyal ve kültürel farklılıklara bağlı, yerine getirmesi gereken rol ve davranışları beklenildiği düzeyde yapamama halidir. Özel eğitim, yine tanım olarak, bu eğitime ihtiyaç duyan bireylerin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için konuyla ilgili özel eğitimle yetiştirilmiş personel, araştırmalar yoluyla zenginleştirilmiş eğitim programları ve yöntemleri ile bu kişilerin özür ve özellikleri doğrultusunda sürdürülen eğitime verilen isimdir. Benzer bir şekilde, Özel Eğitim, genelden farklı olan ve özel eğitime ihtiyaç duyan çocuklara verilen bir eğitim programıdır. Özel eğitim programları sadece çocukların eğitim süresindeki gelişimlerini değil aynı zamanda bu programın neticesinde etkili bir sonuç almak üzerine de odaklıdır. Bu eğitim sayesinde, üstün yetenekli olan birçok çocuk yetenekleri paralelinde hedefledikleri alanlarda en üst düzeye çıkabilmektedirler. Özel eğitim programları, yetersizliği engele dönüştürmenin bir anlamda önüne geçen ve eğitim alan her bir engelliyi kendisine yeterli hale getirmeyi amaçlayan programlardır. Özel eğitim kişinin kendi ihtiyaçlarını da karşılamasının ötesinde, engelli kişinin toplumsal yaşam içerisinde varlığını, toplumla iç içe barışık bir hayat sürdürmesi ve bu kişilerin üretici bireyler olmasını destekleyecek yeteneklerle donatılmış bir eğitim programıdır. Özel eğitim programları içerik açısından genel eğitimden farklıdır.
Özel eğitim programları uzun soluklu bir süreçtir.
Özel eğitim programları uzun soluklu olduğu gibi içerik açısından da oldukça yoğun programlardır. Olağan durumdaki çocukların kendiliğinden edindikleri becerilerin önemli bir bölümünü yetersizlikten dolayı özel eğitime ihtiyacı olan çocuklara, sıkı bir çalışma metoduyla belirli bir program dâhilinde öğretmek gerekmektedir. Örnek vermek gerekirse, olağan durumdaki çocuklar günlük temel ihtiyaçları olan giyinme, soyunma, yemek yeme becerilerini, yetişkinleri gözleyip taklit ederek öğrenirler. Genel eğitimden özel eğitimin ayrıldığı bir diğer önemli nokta ise program içeriğinin düzenlenişidir. Genel eğitimde içerik ortalama düzeydeki çocuklar için merkezi programlarla belirlenirken, özel eğitimde programın içeriğini çocuğun ihtiyaçlarını belirler. Bunun neticesinde de ona uygun bir yol izlenir. Kısacası özel eğitim programları özel eğitime ihtiyaç duyan çocukların psikolojik, biyolojik, sosyal ve kültürel gelişimlerini sağlayan, onları toplum içerisinde ihtiyaçlarını kendi başlarına sağlayabilecekleri düzeye ulaştıran bir eğitim metodudur.